Mensen met stemproblemen kunnen sinds kort nog beter en sneller geholpen worden. Waar zij voorheen een ingreep onder volledige narcose moesten ondergaan in een operatiekamer, kunnen zij nu terecht op de polikliniek Keel-, Neus- en Oorheelkunde (KNO). Dit geldt bijvoorbeeld voor (palliatieve) patiënten met een stilstaande stemband, maar ook voor patiënten met een mogelijke kwaadaardigheid in de keelholte, bij wie een biopt moet worden genomen. ‘De nieuwe werkwijze heeft grote voordelen voor patiënten én voor ons als behandelaars’, vertellen KNO-artsen Bernard Vonck en Antoon van der Rijt en logopedist Gäby van Gils.
Aangetast door ziekte of ouderdom
Antoon neemt ons eerst mee in de anatomie van de stembanden en de oorzaak van stemproblemen: ‘De stembanden bevinden zich in het strottenhoofd (de larynx) en worden aangestuurd door een zenuw: de nervus recurrens. Stemproblemen ontstaan onder meer door (uitzaaiingen van) longkanker en borstkanker, en door operaties in de borstholte en de hals. Doordat de nervus recurrens zich in dit gebied bevindt, kan deze worden aangetast met als gevolg een stilstaande stemband. De meest voorkomende oorzaak van stembandstilstand is overigens een spontane uitval van de nervus recurrens. Een andere oorzaak van stemproblemen is ouderdom. Er kan volumeverlies van de stembanden optreden, waardoor die niet meer goed op elkaar aansluiten. Daardoor klinkt iemands stem hees en is hij of zij slecht verstaanbaar. Via een camera kunnen we de stembanden in beeld brengen en beoordelen wat de best passende behandeling is.’
Antoon: 'We doen dit met twee KNO-artsen en een ervaren team om ons heen, dat alles goed voorbereidt en ondersteunt. Mede daardoor is deze ingreep nu veel sneller uit te voeren.'
Onhandig en vermoeiend
Stemproblemen kunnen erg vervelend zijn voor mensen, weet Gäby. ‘Dat ze slecht te verstaan zijn, is onhandig in het sociale contact. Daarnaast kunnen stemproblemen vermoeiend zijn. Mensen zijn sneller buiten adem. Ze gaan vaker kuchen en kracht zetten op hun stembanden om zichzelf enigszins verstaanbaar te maken. Dat werkt juist averechts en maakt de situatie alleen maar erger.’
Augmentatie
Bernard: ‘Een mogelijke oplossing voor deze stemproblemen is augmentatie: het inspuiten van een filler in de stembanden. Die komen daardoor weer in de juiste positie te staan, waardoor iemands stem weer klinkt als vanouds. Dat gebeurde voorheen in een operatiekamer, onder volledige narcose. Daardoor was het een belastende ingreep, zeker voor deze patiëntengroep, die veelal op leeftijd is en regelmatig al te maken heeft met een oncologische aandoening. Een aanzienlijk deel van deze patiënten bevindt zich in de palliatieve fase. Daarom hebben we gezocht naar een minder belastend alternatief.’
Poliklinische behandeling
Het Radboudumc in Nijmegen had al goede ervaringen opgedaan met het poliklinisch behandelen van stembandproblemen. ‘Wij zijn in Amphia ruim een jaar geleden gestart met deze nieuwe werkwijze’, vertelt Antoon. ‘In de behandelkamer nemen patiënten plaats in een stoel, waarna we onder plaatselijke verdoving een dunne scoop met instrumenten inbrengen via de neus. Daarmee benaderen we de stembanden, waarna we de filler inspuiten. Dat doen we met twee KNO-artsen en een ervaren team om ons heen, dat alles goed voorbereidt en ondersteunt. Mede daardoor is deze ingreep nu veel sneller uit te voeren. De filler heeft 6 tot 9 maanden lang effect en verdwijnt gaandeweg. We kunnen de procedure dan eventueel herhalen of alsnog kiezen voor een andere operatie voor een langduriger effect.’
Bernard: ‘Het is prettiger voor de patiënt die niet onder narcose hoeft en de procedure minder ingrijpend maakt. Daarnaast geeft het een beter resultaat.'
Veel voordelen
De nieuwe werkwijze heeft een aantal belangrijke voordelen. Bernard: ‘Ten eerste is het prettiger voor de patiënt. Die hoeft niet onder narcose, wat deze procedure minder ingrijpend maakt. Daarnaast geeft het een beter resultaat. Doordat de patiënt bij kennis is, kan hij praten om te laten horen of de behandeling gelukt is. Waar nodig kunnen we er direct wat filler bij spuiten voor een nog beter resultaat. Voor het ziekenhuis is het ook een voordeel: doordat we deze behandeling uitvoeren op de polikliniek, komt er ruimte vrij in de operatiekamers en op de dagbehandeling, waardoor we daar andere patiënten kunnen helpen. Een mooi voorbeeld van de verplaatsing van zorg, waar we in de toekomst zeker vaker naar gaan kijken. Ten slotte zijn er patiënten die voorheen niet geholpen konden worden, omdat ze wegens hun ziekte of leeftijd niet geschikt zijn voor narcose.’
Logopedist is onmisbaar
Voor het beste resultaat is de perioperatieve begeleiding van een logopedist onmisbaar, vinden Antoon en Bernard. ‘De logopedist helpt patiënten voor én na de ingreep om hun stem weer op een natuurlijke manier te gebruiken. Dat verbetert hun kwaliteit van leven enorm.’ Gäby beaamt dit: ‘Mensen worden vaak emotioneel als ze hun stem weer terug hebben en goed leren gebruiken. Zeker voor mensen in de laatste levensfase is het cruciaal dat ze goed kunnen communiceren met hun dierbaren. Ik ben blij dat we daar een bijdrage aan kunnen leveren. Daarnaast dragen we bij aan wetenschappelijk onderzoek door de resultaten van onze behandelingen objectief vast te leggen met patiëntvragen en geluidsopnames. Daarmee hopen we ons werk nog verder te kunnen verbeteren.’
Kwaliteit van leven
Met dezelfde techniek is het ook mogelijk om biopten uit de keelholte te nemen. Bernard: ‘Daarmee kunnen we bevestigen of uitsluiten dat een afwijking een kwaadaardigheid is. Doordat we dit nu poliklinisch doen, kunnen we deze behandeling sneller inplannen, weten patiënten eerder waar ze aan toe zijn en kunnen wij hen sneller behandelen of doorverwijzen naar het Erasmus MC. Deze snelheid vergroot de kans op genezing. Als KNO-artsen kijken we daarbij verder dan alleen de behandeling van kwaadaardigheden. Iemands stem is bepalend voor de kwaliteit van leven en het is mooi om hier een positieve bijdrage aan te kunnen leveren.’
