Staar (cataract) kan verholpen worden door de troebele lens in iemands oog te vervangen door een heldere kunstlens. Tot een paar jaar geleden was het gebruikelijk om per operatie één oog te behandelen. ‘Veel mensen die staar hebben, hebben dat echter in beide ogen’, vertellen oogarts Nic Reus en AIOS Sanne Roohé, die in opleiding is tot oogarts. ‘Zij moesten dus een tweede keer terugkomen voor hun andere oog. Inmiddels weten we dat het ook veilig mogelijk is om beide ogen in één operatie te behandelen. Dat heeft grote voordelen voor de patiënt en voor de maatschappij.’
Verbeterde operatietechnieken
Dat dit mogelijk is, komt vooral door verbeteringen die de afgelopen jaren zijn doorgevoerd in de operatietechnieken. Nic: ‘Daardoor hoeven patiënten bijvoorbeeld niet meer twee weken lang een beschermkapje over het behandelde oog te dragen. Vaak is het zicht nu na één dag al goed. Ook het risico op complicaties is de afgelopen jaren verder afgenomen. Daarnaast pasten we de sterkte van de nieuwe lens van het tweede oog aan op basis van de uitkomst van het eerste oog. Doordat onze berekeningen om de sterkte van de nieuwe lens te berekenen veel nauwkeuriger zijn geworden, is dit niet meer nodig.’
Onderzoek: beide ogen tegelijk?
Toch bleef één belangrijke vraag lang onbeantwoord: kun je op een veilige manier beide ogen in één keer opereren? Nic: ‘Tot nu toe was dit niet gebruikelijk en het wordt wereldwijd niet veel gedaan. Om hier uitsluitsel over te krijgen, is het Maastricht UMC+ enkele jaren geleden een wetenschappelijk onderzoek gestart naar het opereren van beide ogen in één keer. Amphia heeft daaraan bijgedragen, samen met nog enkele Nederlandse ziekenhuizen. De conclusie van dat onderzoek haalde zelfs The Lancet: een dubbele staaroperatie kan veilig worden uitgevoerd met vergelijkbare uitkomsten. Daar hebben we bij het vaststellen van de nieuwe richtlijnen voor de oogheelkunde meteen rekening mee gehouden en sinds 2021 is een dubbele staaroperatie in Nederland toegestaan.’
‘Een dubbele staaroperatie is echt anders dan een operatie aan één oog. Daarom is het goed als collega’s in opleiding hier voldoende ervaring mee opdoen. Het is mooi dat we in Amphia een optie kunnen aanbieden die zo veel voordelen biedt.’
Logistieke puzzel om complicaties te voorkomen
Een zeldzame complicatie bij een oogoperatie is een ernstige infectie (endophthalmitis). ‘Dat is heel vervelend voor de patiënt. Daarom doen we er alles aan om dit te voorkomen, zeker nu we beide ogen in één operatie behandelen. We hebben de operatiekamer nu zó ingericht dat we rechter- en linkerogen volstrekt afzonderlijk en na elkaar opereren. Alles ligt in aparte kasten, de instrumenten zijn in verschillende sessies gesteriliseerd en alle medicatie en disposables zijn van verschillende fabrikanten of afkomstig uit verschillende batches. Daar konden we bij de inrichting van de nieuwbouw van ons ziekenhuis gelukkig meteen rekening mee houden. Tijdens de operatie controleren we nogmaals of alle materialen inderdaad verschillend zijn. Het is een complexe logistieke puzzel die we met alle betrokken afdelingen gelegd hebben. Daarbij hebben we steeds het belang van onze patiënten voor ogen gehouden: een zo laag mogelijk aantal infecties.’
Grote voordelen voor patiënten en de maatschappij
‘Voor Amphia zelf levert de dubbele staaroperatie een kleine besparing op, doordat beide ogen nu tijdens één bezoek aan het ziekenhuis gecheckt kunnen worden. Voor de patiënten en hun mantelzorgers zijn de voordelen echter enorm. Zij vinden het geweldig dat ze in één keer klaar zijn en we merken dat steeds meer mensen er in onze spreekkamer zelf naar vragen. Patiënten hoeven maar één keer het hele traject door, wat tijd en reiskosten scheelt. Bovendien is er minder/korter inzet van thuiszorg en mantelzorg nodig. Jongere patiënten kunnen sneller terug aan het werk en mogen sneller weer autorijden, wat ook maatschappelijk de nodige impact heeft.’
Oogartsen in opleiding
In Amphia worden meerdere collega’s opgeleid tot oogarts. Ook zij leren de dubbele staaroperatie uitvoeren. Sanne: ‘In het begin heb je natuurlijk nog niet dezelfde snelheid als een ervaren oogarts. Daarom maken we daar onderling goede afspraken over. Bij de dubbele staaroperatie doe je dan bijvoorbeeld één oog en doet de oogarts het andere. Of je voert bij beide ogen een deel van de procedure uit. Dat kan zelfs tijdens de operatie nog veranderen, afhankelijk van de situatie en de voortgang van de ingreep. Daardoor doe je als oogarts in opleiding altijd op een veilige manier ervaring op met deze veelvoorkomende procedure, terwijl het tempo er toch in blijft. Dat is voor de patiënten fijn, want die moeten de hele operatie stil blijven liggen. Ik vind het prettig dat ik in Amphia de ruimte krijg om veel staaroperaties uit te voeren. Het is microchirurgie met een minimale marge, die je alleen door jarenlange training goed in de vingers kunt krijgen.’
De keuze is aan de patiënt
Nic: ‘Een dubbele staaroperatie is echt anders dan een operatie aan één oog. Daarom is het goed als collega’s in opleiding hier voldoende ervaring mee opdoen. Het is mooi dat we in Amphia een optie kunnen aanbieden die zo veel voordelen biedt.’ Sanne: ‘Natuurlijk is de uiteindelijke keuze aan de patiënt. Die mag zelf beslissen of het een enkele of een dubbele staaroperatie wordt. Wij begeleiden hen bij die keuze en voeren die vervolgens uit met alle ervaring die we samen hebben opgebouwd.’