Wie aan een ziekenhuis denkt, ziet bedden voor zich. Toch worden mensen van lang liggen niet beter. Integendeel, mensen die langere tijd doorbrengen in bed, kunnen complicaties ontwikkelen, zoals doorligplekken, een longontsteking, obstipatie of verwardheid. ‘Daarom stimuleren we patiënten zodra dat verantwoord kan om weer te gaan bewegen’, vertelt Maud van den Oord, fysiotherapeut in Amphia. ‘We zoeken daarbij steeds naar manieren waarop mensen zelfstandig meer kunnen bewegen, zodat ze actief aan hun herstel kunnen werken.’
Mensen hebben beweging nodig
Beweging is cruciaal voor iemands herstel en terugkeer naar huis, weet Maud. ‘Bij patiënten die langere tijd in bed liggen, zien we de spiermassa per dag met 2 tot 5% afnemen en dat is zeker bij oudere patiënten lastig te herstellen. Je lichaam heeft beweging nodig om goed te functioneren en om zijn algehele fitheid en conditie te behouden.’ Daarnaast speelt bewegen een rol bij het voorkomen van lichamelijke aandoeningen tijdens een ziekenhuisopname. ‘Door overdag te bewegen, behoud je het dag- en nachtritme van het lichaam, wat de kans op een delier verkleint. Ook zorgt beweging voor een verdieping van de ademhaling, wat longontstekingen kan voorkomen. Beweging zorgt daarnaast voor een kleinere kans op doorligplekken. Het zorgt ervoor dat de darmen op gang blijven én dat patiënten zich mentaal beter voelen.’
Hulpmiddelen bij het bewegen
‘Als fysiotherapeuten helpen we patiënten om op een verantwoorde manier in beweging te komen en te blijven. Denk daarbij aan patiënten voor wie het lastiger is om zelfstandig te bewegen, zoals kinderen of ouderen die geopereerd zijn of ouderen die te maken hebben met verwardheid.’ De afgelopen periode zijn op de kinderafdeling, de afdeling Geriatrie en de Geriatrische Trauma-unit (GTU) meerdere interventies onderzocht die kunnen helpen om juist deze groepen op een laagdrempelige manier meer te laten bewegen. Daarbij zijn – onder begeleiding van Maud – de effectiviteit van de interventies én de ervaring van de patiënten bekeken. ‘Dat laatste is natuurlijk cruciaal, want als patiënten iets niet leuk vinden om te doen, houden ze het niet vol. Voor dit onderzoek hebben we samengewerkt met enkele studenten, die onder meer hebben geholpen met het ontwikkelen van instructies en handleidingen, zodat de interventies praktisch inzetbaar waren.’
'We merken dat dit mensen ontspant, waardoor ze rustiger en dieper gaan ademhalen, wat goed is voor hun herstel. Patiënten kunnen redelijk zelfstandig de instructies opvolgen en daardoor in beweging blijven. Zo kunnen wij ons op andere revalidatiedoelen richten.'
Lichtgevende knoppen
Een van de interventies die is bekeken, is de Blazepod. Blazepods zijn een soort grote knoppen die door een patiënt aangetikt moeten worden op het moment dat ze oplichten. Die knoppen zijn te bevestigen op de muur of op de vloer, afhankelijk van de oefening. Ze helpen om iemands conditie, balans en coördinatie te verbeteren. ‘De Blazepods zijn laagdrempelig inzetbaar om bijvoorbeeld oefeningen te doen voor balans, na een heup/knieoperatie voor spierherstel of om iemand uit te dagen tot lopen. Sommigen worden er zelfs fanatiek van en willen graag binnen de tijd méér knoppen aantikken dan de vorige keer. Dat vinden wij natuurlijk alleen maar prima!’
Een buis met licht en muziek
Een andere optie die is onderzocht, is de Moofie. Dat is een lichtgevende buis die mensen in hun handen kunnen houden en die muziek maakt en instructies geeft over hoe hij bewogen moet worden. De Moofie kan daardoor met minimale begeleiding ingezet worden, vertelt Maud: ‘Patiënten kunnen redelijk zelfstandig de instructies opvolgen en daardoor in beweging blijven zonder fysiotherapeut in de buurt. Zo kunnen wij ons op andere revalidatiedoelen richten. Studenten hebben voor hun afstudeeropdracht vooraf passende programma’s en muziek ingesteld. De Moofie is vervolgens door de studenten op meerdere afdelingen getest. Hun ervaring was dat de patiënten op de afdeling Geriatrie en de GTU er vrolijk van werden en met plezier aan het bewegen waren. Ze konden de oefeningen goed uitvoeren onder het toeziend oog van een activiteitenbegeleider of zelfs alleen. Ook voor mensen met Parkinson werkt de Moofie erg prettig om aan te zetten tot bewegen. Voor de kinderafdeling bleek de Moofie wat minder geschikt. De buis hield de aandacht van de kinderen onvoldoende vast en er waren bovendien te weinig geschikte kinderen voor deelname aan het onderzoek.’
Een slim kussen
De Somnox is een laatste optie die in Amphia is bekeken. Dat is een robot in de vorm van een comfortabel kussen, die patiënten stimuleert om op de juiste manier adem te halen. Doordat mensen dit kussen tegen hun lichaam houden, voelen ze de bewegingen die het kussen maakt. Gaandeweg gaan ze in dat ritme ademhalen. Maud: ‘We merken dat dit mensen ontspant, waardoor ze rustiger en dieper gaan ademhalen, wat goed is voor hun herstel. De Somnox is bijvoorbeeld inzetbaar bij patiënten die een buikwond of een gebroken rib hebben en daardoor moeite hebben om hun adem te verdiepen. Door de pijn zijn zij geneigd om sneller en hoger adem te halen. De Somnox vertraagt en verdiept de ademhaling, wat voordelig is voor de energievoorziening van het lichaam en ook de ontspanning en slaap verbetert. Een goede ademhaling is de basis om goed te functioneren en gezond te gaan bewegen.’
Verder onderzoek
‘Met de Blazepods, de Moofie en de Somnox hebben we drie manieren onderzocht om patiënten op een laagdrempelige manier in beweging te krijgen en te houden. Juist ook op momenten dat we er als fysiotherapeuten zelf niet bij hoeven te zijn. Dit soort technieken helpen om patiënten te stimuleren om zélf de regie te pakken en aan hun gezondheid te werken. Ze zijn breed inzetbaar met minimale instructies en begeleiding, en zijn op heel diverse manieren te gebruiken. Het is wel belangrijk kritisch te blijven kijken naar de inzetbaarheid (wanneer en door wie) en verder onderzoek te doen naar de implementatie in de kliniek. We moeten ook goed bekijken welke innovatie bij welke doelgroep past, voordat erin geïnvesteerd wordt.’
